Rede van Johannes Klaasen, Schout van Alckemade


Treedt nader boeren, burgers, kale neet en luizenbos
Ik wil u gaan verhalen van den Vergulden Vos
Een etablissement, beroemd in deze streken
waarnaar vanuit menig dorp met afgunst wordt gekeken.
Maar voor ik u vertel, hoe zij zo geworden is
een kleine stap terug in haar ontstaansgeschiedenis.

Rond 1290 kocht Dirk van Alkemade, 
die al Heer van Warmond was
van de Heren van Leyden dit gebied: 
een groot stinkend moeras.
Haar naam werd Alkemade, 
vernoemd naar haar Ambachtsheer,
nazaat van Hollands Graven, iets wat ik apprecieer.

Een naam die ruim 700 jaren aan deze contreien was verbonden
is onlangs met één pennenstreek naar de vergetelheid gezonden.
Zijn onze bestuurders soms gespeend van elk historisch besef, vraag ik me af.
Ik weet zeker, onze Dirk (of wat er van hem over is) ligt te tollen in zijn graf.

Vanaf 1291 kreeg de heer van Alckemade het recht van heerlijkheid.
En ik kan u wel vertellen, dat was toen geen kleinigheid.
Hij mag het gebied besturen en het volk zelf berechten
en kan zo vele zaken in zijn voordeel vaak beslechten.
Hij heeft het jachtrecht en kan dus bepalen wie mag jagen
en heeft het recht om boeren tienden van hun oogst te vragen.

Nee, dat het toen zoveel makkelijker was, kunt u gerust vergeten.
Ja! Òf je wordt door van Alckemade, òf door Wouter Bos gebeten.

Het gebied is dun bevolkt en de boeren werken onverdroten
aan het bouwen van dijken en aan het graven van sloten.
Zij bewerken het land, zij bedwingen het water en zowaar,
zij ploeteren en sappelen een karig bestaan bij elkaar.
De heren van Alckemade zien dit alles minzaam aan
en pikken, letterlijk en figuurlijk, een korreltje mee van 't graan.

De bevolking groeit traag maar toch, zo heel langzaamaan
zien we langs de waterringen dorpjes ontstaan.
Zo rond 1600 bedacht de toenmalig heer van Alckemade
dat hij zich toch wat meer op de situatie moest beraden.
Hij was dan wel heer en het volk was aan hem verplicht
maar hij besefte waarschijnlijk: “Ik heb verdomd weinig zicht
op wat die boeren daar in het veen allemaal uitvreten.
Ik wil daar toch eigenlijk wel het fijne van weten”.

Zo dacht waarschijnlijk Johan van Duvenvoirde van Woude.
En vandaar dat hij hier in dit gebied een Regthuys bouwde.
Het zal zeker niet zo zijn dat hij maar wat geld verspilde
maar toch wat meer zeggenschap over zijn onderdanen wilde.
Dat het hier in Rijpwetering kwam, daar sta ik niet van te kijken
want dit was vanuit Warmond over water goed te bereiken.
Daarnaast liep hier een belangrijke weg, zelfs met paarden te berijden
en al het volk kwam hier langs dat ging of kwam van de stad Leiden.
Het voorste deel gelagkamer, het midden dat Regtkamer is
en daarachter aan de oostkant, de “Hel”, de gevangenis.

Het Regthuys was tevens herberg en werd in een ver verleden
door menig vermoeide reiziger of handelaar betreden.
die hier kon slapen, eten en zich flink bezatten
en zo den volgende morgen uitgerust zijn reis weer kon hervatten.
Het menu was karig: wat bier, wat brood en grutten
en voor de rijkelui: stamppot en bonenprutten.

De Vergulde Vos voert heden ten dage echter een uitgebreide kaart.
Haar keuken is dan ook in de wijde omtrek zeer vermaard.....!

....... Zo, dit gezegd hebbende, laat mij eens even spieden.
Eens kijken of de waard mij een consumptie aan komt bieden.

Voorwaar, ik ben vergeten mij aan u voor te stellen
Mijn naam is Johannes Klaasen en ik kan u hier vertellen
dat het de ambachtsheer was van Alckemade en Warmond
die mij als schout aanstelde en naar deze streken zond.
Per schip kwam ik uit Warmond, als magistraat en pleitbeslechter.
Ik ben, en u begrijpt het reeds, geen rijdende, maar een varende rechter.

Ik spreek niet alleen recht, ben ook de spreekbuis van mijn Heer.
Vandaar dat ik op deze dag het volgende proclameer:
Het is boer en burger toegestaan om thuis een hond te houden
voor het beschermen van zijn erf en goed en dat wat hij verbouwde. 
Het is mijn heer echter gebleken dat met den dageraad
menig boertje met zijn hond op het land uit jagen gaat!
Deze hazen en patrijzen zijn van uw heer, dus blijf er af.
’t Is stroperij en daarop staat een niet geringe straf!

Daarom heeft mijn heer in zijn wijsheid dit besloten:
Elke hond in zijn gebied moet lopen op drie poten!
Mijn heer eist dat elke hondenbezitter onverveerd,
en wel direct, bij zijn hond een pootje amputeert.
Zo kan den hond alsnog een indringer belagen
maar hij zal niet zo snel meer achter haasjes kunnen jagen.
De hond heeft hier geen last van, u moet ’t maar zo bekijken:
hij staat ook op drie poten als hij tegen een boom aan staat te ……

Vandaag ben ik gekomen om over deze vrouw het vonnis te gaan vellen.
Wat zij dan wel misdaan heeft? Dat zal ik u vertellen!
Zij is een boerenvrouw en heeft wat koeien lopen
en voorziet in haar bestaan door melk te verkopen.
Ik hoor u denken: Nou, dat mag toch? Dat is toch geen delict?
Da’s waar, maar weet u wat dit secreet hier heeft geflikt?
Zij lengde de melk met water aan, geschept uit de wetering!
Ik heb haar daarom veroordeeld wegens poging tot oplichting.
Ons water is nog niet vervuild met zware metalen en fosfaten
maar als je uit de wetering drinkt heb je al heel gauw in de gaten
dat je dat beter niet kunt doen, je krijgt de vliegende schijterij!
Vandaar ook een veroordeling wegens gifmengerei.

Ze zei dat het vuile laster was, dat iemand haar wou jennen!
Ze had zelfs nog de gore moed om haar misdaad te ontkennen.
Terwijl wij in de emmer melk, die als bewijs was aangedragen
toch duidelijk wat kroos en kikkervisjes zagen.

Indien zij goed bij kas zat, zou ik haar flink laten betalen.
Zo doen wij dat met schurken waar iets bij valt te halen.
Wij hebben liever daalders, mijn ambachtsheer en ik.
Want u zult wel begrijpen dat ook ik mijn deel inpik.
Het cachot kost enkel geld en stokslagen brengt niks op.
Nee, deze dag is voor mijn heer en dus ook voor mij een strop.

Want dit stuk verdriet heeft geen luis om dood te drukken
en van een kale kip kun je helaas geen veren plukken.
Ik zou haar kunnen verbannen of sturen ter pelgrimage
Als straf voor de negatieve invloed die zij heeft op mijn gage.
Maar nee, de schandpaal is haar straf, voor het hebben van geen geld.
Zo wordt haar misdaad aan het volk hier aan de kaak gesteld.

Beschimp haar en bespot haar, verneder dit secreet
Maar, luister goed gij lieden, het is maar dat u ‘t weet:
Het gooien van etenswaren, zoals eieren en tomaten,
dat is niet toegestaan, dat kunt u beter laten.
Want, mocht u daar toe over gaan dan kan ik u wel zeggen
dat ik u als schout terstond een boete op zal leggen.
Edoch…. zit u goed bij kas, heeft de kredietcrisis u nog niet getroffen
ga dan gerust uw gang, laat mijn heer en mij dan ook eens boffen.

Zo vullen de machthebbers hun zakken over de ruggen van de mensen.
Ach, er is niets nieuws onder de zon, hoe zeer wij dat ook wensen.




Geen opmerkingen:

Een reactie posten